Do czego służy płyta główna? Wszystko co musisz wiedzieć

Do czego służy płyta główna?

do czego służy płyta główna

Płyta główna, jak sama nazwa zresztą wskazuje, to absolutnie podstawowy element naszego komputera. Bez niej, nie możemy nawet mówić o samym komputerze! Za co jednak tak naprawdę odpowiada ta kluczowa część?

W największym skrócie, jest to element, który łączy ze sobą pozostałe elementy komputera i umożliwia komunikacje pomiędzy nimi. Możemy określić ją więc jako fundament, na którym możemy budować naszą wymarzoną maszynę. Jak inaczej połączylibyśmy procesor z kartą graficzną?

Dzięki płycie głównej możemy też połączyć z naszym komputerem wszystkie urządzenia peryferyjne. To właśnie ona zapewnia nam dostęp do komunikacji USB, audio, ethernetowej czy czasami również wideo. Warto również pamiętać, że to najstarszy element komputerów w formie, jaką znamy obecnie. Pierwszą płytę główną stworzyła firma IBM wprowadzając na rynek komputer osobisty zwany dzisiaj po prostu PC.

Do czego jeszcze służy płyta główna? Cóż, poza samą możliwością połączenia podzespołów znajdziemy na niej jeszcze układ BIOS-u. To zapisany w pamięci stałej zestaw procedur umożliwiających komunikację pomiędzy systemem operacyjnym a samym sprzętem. To absolutnie niezbędny fundament każdego komputera!

Zobacz: Jak sprawdzić kartę graficzną?

Budowa płyty głównej

Skoro wiecie już doskonale, do czego służy płyta główna, to omówmy teraz jej budowę. Uczciwie was jednak uprzedzamy, podamy bardzo, ale to bardzo uproszczony opis. W dodatku, nie musicie zupełnie znać wszystkich niuansów technicznych. Zainteresują one tylko osoby, naprawdę lubiące informatykę. Płyta główna to bardzo skomplikowany element!

Najprościej rzecz ujmując, płyta główna jest więc po prostu układem scalonym, czyli płytką drukowaną. Znajdziemy na niej porty i złącza umożliwiające nam podłączenie innych podzespołów. Samą płytę główną możemy podzielić natomiast na 2 obszary – mostek południowy i mostek północny.

Mostek północny odpowiada za obsługę procesora, karty graficznej oraz pamięci operacyjnej. To elementy odpowiedzialne za wykonywanie najszybszych obliczeń. Mostek południowy to z kolei miejsce, gdzie możemy podłączyć już wszystkie inne rzeczy takie jak dyski, karty sieciowe czy urządzenia USB. Warto pamiętać, że mostek północny jest niezbędny w każdej płycie głównej, południowy już nie zawsze.

Sprawdź: Komputer gamingowy do 4000 zł 

Gniazdo procesora – jaki procesor pasuje do jakiej płyty głównej?

W 2024 roku gniazda procesorów LGA i AM stanowią fundament współczesnych platform komputerowych. No bo co, kupicie chiński procesor? No raczej nie. Niemniej, Intel i AMD mają kilka różnych rodzajów w swoich ofertach, zdecydowanie warto je poznac. Zacznijmy od Intela, bo jest ich więcej. 

Gniazdo LGA 1700 zostało wprowadzone w 2021 roku wraz z procesorami Intel 12. generacji (Alder Lake) i jest kompatybilne także z procesorami 13. i 14. generacji (Raptor Lake oraz Raptor Lake Refresh). Obsługuje zarówno pamięci DDR4, jak i DDR5, co pozwala użytkownikom na wybór pomiędzy niższymi kosztami starszego standardu a wyższą wydajnością nowego. Gniazdo to współpracuje z chipsetami takimi jak Z790, B760 czy H770, oferując funkcje podkręcania i wsparcie dla magistrali PCIe 5.0, szczególnie istotne dla szybkich dysków SSD i najnowszych kart graficznych. No i te LGA 1700 uznajmy za standard. 

LGA 1851 to nowość na 2024 rok, zapowiadana jako następca LGA 1700. Gniazdo to jest przeznaczone dla nadchodzących procesorów Intel 15. generacji (Arrow Lake). Wprowadza pełne wsparcie dla pamięci DDR5, co odróżnia je od LGA 1700, które obsługuje również DDR4. LGA 1851 poprawia także wydajność energetyczną oraz zoptymalizować chłodzenie procesorów dzięki zmianom w budowie mechanicznej gniazda . 

LGA 1200, wprowadzone w 2020 roku, było dedykowane procesorom Intel 10. generacji (Comet Lake) i 11. generacji (Rocket Lake). Obsługuje wyłącznie pamięci DDR4 oraz standard PCIe 3.0, z ograniczoną implementacją PCIe 4.0 w procesorach 11. generacji. Produkt trochę stary, ale wciąż na tyle aktualny że warto o nim wspomnieć. 

A co od AMD? Gniazdo AM4 to jeden z najbardziej udanych projektów AMD, obecny na rynku od 2017 roku. Obsługuje szeroką gamę procesorów – od Ryzen 1000 do Ryzen 5000 – oraz pamięci DDR4. Dzięki długoletniemu wsparciu i ogromnej kompatybilności AM4 pozostaje popularnym wyborem w tańszych konfiguracjach. Niemniej jednak brak wsparcia dla DDR5 i PCIe 5.0 sprawia, że platforma ta nie jest zalecana do nowych konstrukcji, szczególnie w obliczu rozwoju AM5.

Gniazdo AM5 to za to nowsza platforma AMD, wspierająca procesory Ryzen z serii 7000. W przeciwieństwie do starszego AM4, AM5 wymaga pamięci DDR5, co czyni go bardziej przyszłościowym wyborem. Jest również w pełni zgodne z PCIe 5.0, co ma znaczenie przy konfiguracji szybkich nośników SSD i kart graficznych.

 Zobacz: Komputer gamingowy do 3500 zł - przykładowy zestaw

Format płyty głównej – który warto wybrać? 

Wiemy już do czego służy płyta główna oraz jakie gniazdo procesora powinniśmy wybrać. Pora więc omówić jeszcze jeden bardzo ważny parametr – format. Tak naprawdę, przez to pojęcie możemy rozumieć ich rozmiar. Warto wziąć go pod uwagę już na etapie projektowania komputera – nasza obudowa musi być z nim kompatybilna.

Zdecydowanie najpopularniejszy format to po prostu ATX. Możemy przyjąć go wręcz za rozmiar standardowy wykorzystywany w klasycznych komputerach Midi-tower. Jego wymiary to 305 × 244 mm. Jest to przy okazji jeden z największych formatów – siłą rzeczy ma też najwięcej złączy!

Kolejno mamy płyty główne micro ATX. To nieco zmniejszona wersja o wymiarach 244 x 244 mm. Wejdzie więc z łatwością do nieco mniejszej obudowy. To świetny wybór, jeśli ogranicza nas przestrzeń i zależy nam na niewielkim komputerze.

Fanów miniaturyzacji z pewnością zadowoli za to płyta mini ITX o wymiarach 170 x 170 mm. Pamiętajcie jednak, że nie zmieścimy na niej niektórych podzespołów! Po przeciwnej stronie stoi natomiast Extended ATX (EATX) to wymiarach 305 x 277 mm – to największe płyty główne w sprzedaży!

W niektórych sklepach znajdziemy też nieco inne modele, ale należy traktować je raczej jako egzotykę. Nie oznacza to oczywiście, że nie warto ich kupować! Sprawdźcie jednak dokładnie ich wymiary i porównajcie je z waszą obudową.

Sprawdź: Karta graficzna do 2000 zł - jaki model wybrać? 

Do czego służy płyta główna? – podsumowanie

Płyta główna to absolutnie niezbędny element naszego komputera. To właśnie dzięki niej, wszystkie pozostałe podzespoły mogą stworzyć jeden, współgrający ze sobą, system. Koniecznie musimy pamiętać również, że wybór płyty głównej ograniczy w pewien sposób to jaki procesor oraz jaką obudowę możemy wybrać. Warto więc dobrze przemyśleć swoje zakupy.

Pamiętajmy też, że wymiana płyty głównej jest dość problematyczna. W większości przypadków czeka nas całkowita reainstalacja systemu operacyjnego.

Jaką płytę główną wybrać?

Modele z LGA 1700

ASUS PRIME B760-PLUS

ASUS PRIME B760-PLUS to płyta główna w formacie ATX, oparta na chipsecie Intel B760, zaprojektowana z myślą o procesorach Intel Core 12., 13. oraz 14. generacji (Alder Lake, Raptor Lake i Raptor Lake Refresh). Wyposażona w gniazdo LGA 1700, oferuje pełną kompatybilność z procesorami Intel, od Pentium po Core i9. Obsługuje pamięci RAM DDR5 o częstotliwości bazowej do 5600 MHz, z możliwością podkręcenia nawet do 7200 MHz w trybie OC, co czyni ją dobrym wyborem dla wymagających użytkowników poszukujących wydajności w najnowszych technologiach.

Na uwagę zasługuje rozbudowana sekcja zasilania z cyfrowym kontrolerem Digi+ VRM, chłodzona aluminiowym radiatorem, co zapewnia stabilność pracy procesora. Płyta oferuje bogate opcje rozbudowy dzięki slotowi PCIe 5.0 x16 dla kart graficznych, trzem złączom M.2 (w tym dwóm w standardzie PCIe 4.0 x4) oraz czterem portom SATA III. Dodatkowe funkcje obejmują złącze USB 3.2 Gen2x2 typu C z przepustowością do 20 Gb/s, port Ethernet 2,5 Gb/s oraz układ audio oparty na kontrolerze Realtek. To płyta bardzo kompletna i zdecydowanie z wyższej niż niższej półki. Niestety również tej cenowej. 

ASRock Z790 RIPTIDE WIFI

ASRock Z790 RIPTIDE WIFI to płyta główna stworzona z myślą o użytkownikach szukających zaawansowanej platformy dla procesorów Intel Core 12., 13. i 14. generacji. Dzięki wsparciu dla pamięci DDR5 z możliwością przetaktowania do 8000 MHz (OC), zapewnia imponującą wydajność w wymagających zastosowaniach. Konstrukcja sekcji zasilania 16+1+1 z technologią Dr. MOS oraz 8-warstwowe PCB gwarantują stabilność zarówno w codziennej pracy, jak i przy overclockingu. Wśród złącz znajdziemy jeden slot PCIe 5.0 x16, umożliwiający pełne wykorzystanie mocy nowoczesnych kart graficznych, a także aż pięć gniazd M.2, w tym jedno obsługujące PCIe 5.0. 

Rozbudowana łączność to kolejny atut Z790 RIPTIDE WIFI. Płyta oferuje Wi-Fi 7 oraz kontroler Ethernet 2.5 Gb/s, co zapewnia szybki i stabilny dostęp do sieci. Złącza USB 3.2 Gen2x2 i Type-C umożliwiają szybki transfer danych, a opcja podłączenia wielu urządzeń LED dzięki headerom ARGB i RGB sprawia, że karta jest nie tylko efektywna ale też bardzo efektowna. 

Modele z LGA 1851

ASRock Z890 Steel Legend WiFi

ASRock Z890 Steel Legend WiFi to płyta główna w formacie ATX, stworzona z myślą o użytkownikach, którzy oczekują wysokiej wydajności i wszechstronności w codziennym użytkowaniu oraz w bardziej wymagających zastosowaniach. Zbudowana na chipsecie Intel Z890, wspiera procesory Intel Arrow Lake na gnieździe LGA 1851.

Obsługuje pamięci DDR5 o maksymalnej pojemności 256 GB i prędkości taktowania do 9066 MHz, co czyni ją solidną platformą dla entuzjastów oraz profesjonalistów szukających stabilności i potencjału w podkręcaniu. Laminat PCB z dwoma uncjami miedzi (to serio dużo) oraz solidne kondensatory 20K dodatkowo wzmacniają trwałość oraz efektywność energetyczną płyty.

Pod względem funkcjonalności płyta oferuje bogaty zestaw nowoczesnych złączy, takich jak Thunderbolt 4, USB 3.2 Gen2x2 Typu-C czy PCIe Gen5, umożliwiający podłączenie ultraszybkich dysków M.2. Sieć Dragon LAN 2.5 Gb/s i wbudowany moduł Wi-Fi 7 zapewniają szybkie i niezawodne połączenia, idealne zarówno do gier online, jak i pracy z dużymi plikami.

ASUS ROG Strix Z890-F Gaming WiFi

Trzymajcie się, bo teraz będzie mocno. ASUS ROG Strix Z890-F Gaming WiFi to zaawansowana płyta główna zaprojektowana z myślą o najbardziej wymagających użytkownikac. Obsługuje procesory Intel Core na gnieździe LGA 1851, co w połączeniu z 16-fazowym systemem zasilania VRM i wsparciem dla pamięci DDR5-SDRAM zapewnia imponującą wydajność. Cztery sloty DIMM umożliwiają instalację do 192 GB pamięci o taktowaniu sięgającym 9066 MT/s (OC). Rozwiązania takie jak PCIe 5.0 oraz dedykowane gniazda M.2 z radiatorami i zatrzaskami Q-Latch gwarantują przyszłościowe możliwości rozbudowy i wygodę użytkowania.

Funkcje takie jak AI Overclocking, TurboV Core czy AEMP III czynią tę płytę przyjazną zarówno dla zaawansowanych entuzjastów sprzętu, jak i osób stawiających pierwsze kroki w personalizowaniu konfiguracji. Ale nie oszukujmy się – nie jest to raczej sprzęt dla amatorów. 

AM5 i AM4

Gigabyte B650M S2H

Gigabyte B650M S2H to płyta główna w formacie micro ATX, zaprojektowana z myślą o procesorach AMD Ryzen serii 7000 na gnieździe AM5. Dzięki 5+2+2-fazowemu cyfrowemu układowi VRM, umożliwia stabilne zasilanie wymagających komponentów, co jest istotne przy budowie wydajnych systemów. Obsługuje pamięć DDR5 o maksymalnej prędkości 6400 MHz i pojemności do 128 GB, wspierając profile AMD EXPO oraz Intel XMP, co pozwala na łatwe podkręcanie pamięci RAM.

Pod względem łączności Gigabyte B650M S2H oferuje HDMI 2.1 i DisplayPort 1.4, umożliwiające wyświetlanie obrazu w rozdzielczości do 4K, oraz kontroler Ethernet Realtek RTL8111H, który gwarantuje szybki dostęp do sieci. Liczne złącza, w tym 6 portów USB, wbudowane złącza wentylatorów oraz obsługa podświetlenia LED RGB sprawiają, że to bardzo atrakcyjny produkt dla graczy. 

MSI B650 GAMING PLUS WIFI

MSI B650 GAMING PLUS WIFI to płyta główna w formacie ATX, zaprojektowana z myślą o wymagających użytkownikach i graczach. Bazuje na chipsecie AMD B650, który wspiera procesory Ryzen 7 i Ryzen 9 najnowszej generacji na gniazdach AM5. Dzięki obsłudze pamięci DDR5 o maksymalnej prędkości zegara 6400 MHz i pojemności do 192 GB, płyta oferuje wysoką wydajność, kluczową dla zaawansowanych aplikacji i gier. Cztery sloty pamięci oraz bogaty zestaw złączy, w tym dwa gniazda M.2 z chłodzeniem termicznym i liczne porty USB, pozwalają na rozbudowę i wygodne zarządzanie podzespołami.

Na uwagę zasługuje system chłodzenia, obejmujący rozszerzony radiator VRM, zoptymalizowany radiator chipsetu oraz wsparcie dla chłodzenia wodnego, co zwiększa niezawodność przy dużych obciążeniach. Płyta została wyposażona w Wi-Fi 6, Bluetooth 5.3 oraz Ethernet 2.5 Gb/s, oferując szybkie i stabilne połączenia sieciowe. Bardzo fajny i świetnie wyceniony model.

Asus ROG STRIX B550-A Gaming

Asus ROG STRIX B550-A Gaming to płyta główna w formacie ATX, która celuje w graczy i entuzjastów technologii szukających solidnej podstawy w rozsądnej cenie dla poprzedniej generacji od AMD. AM4 wciąż będzie jeszcze aktualne przed długie lata. Wyposażona w chipset B550, wspiera nowoczesny standard PCIe 4.0, co czyni ją przyszłościowym wyborem dla osób planujących wykorzystanie szybkich dysków SSD NVMe lub wydajnych kart graficznych. Dwa gniazda M.2 oraz sześć portów SATA III zapewniają dużą elastyczność w zakresie magazynowania danych, a wsparcie dla pamięci RAM DDR4 do 128 GB z taktowaniem do 4600 MHz umożliwia tworzenie wydajnych konfiguracji. Mamy tu absolutnie wszystko!